16.10.2019 | 12:10
Spáin orðin að veruleika!
Umtalsverðar breytingar hafa nú orðið á raforkuviðskiptum bæði álvers Norðuráls og járnblendiverksmiðu Elkem á Grundartanga. Þar er um að ræða eðlilega þróun, sem er í samræmi við spár greinarhöfundar
Bæði fyrirtækin, þ.e. Elkem og Norðurál, hafa nú framlengt raforkukaup sín frá Landsvirkjun, en með breyttum verðskilmálum. Gera má ráð fyrir að samtals leiði þetta til þess að tekjur Landsvirkjunar á ársgrundvelli hækki um þó nokkra milljarða króna. Sem er í samræmi við það sem ætla mátti að myndi gerast, þegar gömlu orkusamningarnir rynnu út.
Þetta mun auðvitað draga úr hagnaði stóriðjunnar á Grundartanga og um leið færa arðsemi Landsvirkjunar til eðlilegra horfs. Í stað þess að verksmiðjurnar tvær á Grundartanga greiði næstum helmingi lægra raforkuverð en álverið í Straumsvík gerir, mun stóriðjan á Grundartanga nú greiða svipað orkuverð eins og Straumsvík. Og svipað raforkuverð eins og gerist í helstu samkeppnislöndum.
Hafa ber í huga að reiknireglurnar og viðmiðanirnar að baki þessum tekjum Landsvirkjunar (þ.e. verð pr. MWst) vegna viðskiptanna við Grundartanga eru ekki nákvæmlega þær sömu eins og í samningnum við Straumsvík. En gróflega má sem sagt ætla að nokkurt jafnræði myndist nú í orkuverðinu milli Straumsvíkur annars vegar og Grundartanga hins vegar.
Að vísu er Norðurál enn svolítið sér á báti, því þar er um að ræða áhættumeiri skammtímasamning. Sem líklega er til komin að ósk álfyrirtækisins. Sú áhættutaka kann að verða Norðuráli viss fjötur um fót á næstu árum.
Gróflega áætlað kunna heildartekjur Landsvirkjunar vegna þessara tveggja samninga á Grundartanga að hækka um u.þ.b. 15% á ársgrundvelli. Verðhækkunin á Grundartanga kom ekki til framkvæmda fyrr en nokkuð var liðið á árið (2019). Það verður því ekki fyrr en á næsta ári, þ.e. 2020, að þessi tekjuaukning mun að fullu skila jákvæðum áhrifum á afkomu Landsvirkjunar á ársgrundvelli.
Um leið mun árið 2020 marka viss kaflaskil í rekstrarkostnaði verksmiðjanna á Grundartanga. Þessi þróun er ekki óvænt, því hið breytta raforkuverð er í samræmi við það sem búast mátti við þegar gömlu samningarnir rynnu út. Rétt eins og greinarhöfundur hafði spáð í grein hér á vef Morgunblaðsins strax árið 2015.
Eins og lesendur kunna að muna, þá ollu þau skrif nokkrum titringi hjá tilteknum einstaklingum og fyrirtækjum. Það sem gerst hefur síðan þá er auðvitað til marks um að greinarhöfundur var einfaldlega að benda á staðreyndir og sú þróun sem þar var séð fyrir um þróun raforkuverðs á Íslandi er nú orðin að raunveruleika.
Næsta stóra skrefið til aukinnar arðsemi Landsvirkjunar verður sennilega stigið árið 2028, þegar raforkuverðið í langstærsta raforkusamningi á Íslandi kemur að öllum líkindum til endurskoðunar. Þar er um að ræða samninginn við Alcoa vegna álvers Fjarðaáls.
Þessi þróun á ekki að koma neinum á óvart. Um leið hlýtur það að vera gleðiefni fyrir bæði stóriðjuna á Íslandi og aðra umtalsverða notendur raforku hér, að Ísland hefur enn þá sérstöðu að hér býðst stóriðju og öðrum fyrirtækjum trygg raforka á mjög samkeppnishæfu verði.
Viðskipti og fjármál | Breytt s.d. kl. 15:15 | Slóð | Facebook | Athugasemdir (0)
11.10.2019 | 13:45
Raunveruleikinn á Norðurskauti
Nú stendur yfir ráðstefnan Arctic Circle hér í Reykjavík, þar sem athyglin beinist að Norðurskautssvæðinu. Í umræðunni er mikið rætt um mikilvægi þess að vernda þetta merkilega og einstaka svæði. Staðreyndin er engu að síður sú að nokkrum mikilvægustu löndunum sem eiga lögsögu á svæðinu, er mjög í mun að nýta auðlindir þeirra svæða sem lögsaga þeirra nær til.
Þar er Rússland líklega ákafast. Enda er gríðarlega mikið af jarðgasi og olíu að finna á heimskautasvæðum Rússlands. Og eftir að Donald Trump komst til valda hefur Bandaríkjastjórn einnig snúið frá verndarstefnu gagnvart Alaska og vill opna vernduð svæði í Alaska fyrir olíu- og gasvinnslu.
Enn eitt landið sem á stóra lögsögu á svæðinu er Noregur og stjórnvöld þar í landi virðast áhugasöm um að nálgast þá gríðarlegu olíu sem finna má undir botni Barentshafsins. Vinnsla þar er reyndar komin vel af stað og á vafalítið bara eftir að aukast á komandi árum og áratugum.
Þar að auki þrýsta tvö fjölmennustu lönd heimsins á meiri auðlindanýtingu á Norðurskautssvæðunum, þó þau eigi ekki lögsögu þar. Bæði Kína og Indland tala fyrir aukinni auðlindanýtingu á þessum svæðum.
Það er sennilega sterkur meirihluti meðal þjóða heimsins fyrir því að vernda Norðurskautssvæðin. Og í orði kveðnu tala flestir þjóðarleiðtogar, stjórnmálamenn og t.a.m. forstjórar stórfyrirtækja fyrir slíku. Þetta er valdamikill hópur og því mætti ætla að það sé jafnvel mjög breið sátt um verndun Norðurskautssvæðanna. En þegar kemur að því að samþykkja raunverulegar aðgerðir eða ákvarðanir heima fyrir, virðist allt annað uppi á teningnum.
Nú um stundir er augljóst að stjórnvöld bæði í Rússlandi og Bandaríkjunum eru í reynd mjög viljug til að láta auðlindanýtingu á Norðurslóðum hafa forgang fram yfir verndun. Og þar fá þau pólítískan stuðning frá tveimur fjölmennustu ríkjum heimsins; Kína og Indlandi. Þar að auki eru bæði norsk og grænlensk stjórnvöld áhugasöm um olíuvinnslu svo til hvarvetna í lögsögu sinni.
Af ríkjunum sem eiga lögsöguna á heimskautasvæðunum í norðri er það einungis Kanada sem nú sýnir raunverulegan pólítískan vilja til verndunar þessara svæða. Um leið stunda reyndar Kanadamenn einhverja mest mengandi olíuvinnslu heims í Albertafylki, þar sem olía er unnin með óvenju kostnaðarsömum og lítt hagkvæmum hætti úr olíusandi. Þannig að ekki einu sinni kanadísk stjórnvöld geta talist sýna sterka verndarvitund. Þar að auki er mikill þrýstingur frá áhrifamiklum hagsmunaaðilum þar í landi um að Kanada hverfi frá verndarstefnu sinni.
Þegar horft er til alls þess sem að ofan greinir virðist nokkuð augljóst að ríkin sem liggja að Norðurskautssvæðunum munu ekki grípa til róttækrar verndunar svæðisins. Enda eru sennilega a.m.k. einn og jafnvel tveir áratugir þar til olíueftirspurn í heiminum nær hámarki. Og jafnvel löngu eftir þann tímapunkt verður vafalítið mikil eftirspurn eftir olíuafurðum, jafnvel þó svo rafbílum fjölgi mjög. Hvort heimskautaolían, sem enn hvílir óhreyfð, verður ábatasöm er óljóst. En áhuginn á henni (og jarðgasinu) er tvímælalaust fyrir hendi; ekki síst við strendur Síberíu, í Barentshafi og nyrst í Alaska.
Arctic Circle er mikilvægur vettvangur til að koma skilaboðum á framfæri og styrkja margvísleg tengsl. Ráðstefnuhaldið allt dregur t.a.m. fram margt gott um meintan vilja til verndunar og er öflugur vettvangur fyrir kynningu á ýmsum vísindarannsóknum.
En það er fátt sem bendir til þess að þetta skili aukinni verndun Norðurslóða. Þvert á móti mun auðlindanýting og skipaumferð á Norðurslóðum að öllum líkindum aukast umtalsvert á komandi árum og áratugum. Mikilvægt er að við reynum að sjá fyrir helstu afleiðingarnar af þeirri atburðarás.
4.10.2019 | 17:58
Vatnaskil í raforkuöflun
Um langt skeið hefur raforkuframleiðsla mannkyns byggst á kolvetnisbruna, nýtingu kjarnorku og nýtingu vatnsafls. Kolvetnisbruninn er fyrirferðamestur, þar sem kol og jarðgas ásamt olíu hafa lengi verið og eru enn mikilvægustu orkugjafarnir til rafmagnsframleiðslu.
Flestum er kunnugt um skynsemi þess að auka hlutfall hagkvæmra orkugjafa sem valda minni mengunarhættu og losa minna koldíoxíð út í andrúmsloftið.
Þar hefur einkum vatnsaflið reynst vel, enda eru hér á jörðu fjöldamargir efnahagslega hagkvæmir vatnsaflskostir. Vatnsaflið er þó takmarkað og vegna umhverfisáhrifa viljum við ekki nýta alla vatnsaflskosti. Þar að auki dugar vatnsaflið engan veginn til að mæta sívaxandi raforkuþörf okkar. Jarðvarmi býður enn síður upp á mikla aukningu virkjana. Lengi vel var mjög horft til kjarnorku sem framtíðarorkugjafa. En nýting kjarnorkunnar er um margt flókin og þar að auki hefur þetta reynst dýr tækni.
Það hefur sem sagt reynst erfitt að finna leið til að mæta vaxandi þörf á raforku; leið sem getur bæði talist hagkvæm og hefur lítil neikvæð umhverfisáhrif. Til allrar hamingju hafa fundist tvær mikilvægara lausnir til að mæta vaxandi raforkuþörf. Sem eru sólarorka og vindorka.
Vegna tækniframfara og stærðarhagkvæmni hefur náðst að lækka kostnað mjög verulega í bæði sólarorku- og vindorkutækni á tiltölulega skömmum tíma. Nú er svo komið að nýting vindorku á svæðum með góðar vindaðstæður er ódýrasta tæknin til að auka raforkuframboð. Og sama má segja um sólarorkuna á þeim svæðum þar sem sólgeislun er hvað mest.
Að auki bendir flest til þess að kostnaðurinn í bæði sól og vindi eigi eftir að lækka umtalsvert á næstu árum. Einnig skiptir máli að á síðustu árum hefur náðst afar góður árangur í að byggja stóra og tiltölulega ódýra rafgeyma, sem gerir nýtingu sólar- og vindorku ennþá hagkvæmari enn ella.
Að mati Bloomber New Energy Finance (BNEF) gerir þessi þróun það raunverulega mögulegt að unnt verði að mæta sívaxandi raforkuþörf mannkyns með ódýrri endurnýjanlegri orku, þar sem nýting sólarorku og vindorku verður í lykilhlutverki (líkt og kemur fram á grafinu hér til hliðar).
Sjálfsagt og eðlilegt er að við Íslendingar tökum þátt í þessari þróun og verðum þannig með í að draga úr þörf mannkyns á sívaxandi kolvetnisbruna til raforkuframleiðslu. Sá siðferðislegi drifkraftur er þó ekki eina ástæðan fyrir því að Ísland taki þátt í þessari þróun. Það er nefnilega svo að vindaðstæður á Íslandi eru með hagfelldasta móti til að framleiða raforku. Nýting íslenskrar vindorku veitir því óvenju góð tækifæri til að efla efnahagslífið hér.
Það eru tækifæri af þessu tagi sem höfundur sá vera að skapast þegar hann byrjaði af alvöru að huga að mögulegri vindorkunýtingu á Íslandi. Það var svo fyrr á þessu ári (2019) að vindorkufyrirtækið Zephyr Iceland hóf starfsemi. Framundan er uppsetning vindmastra á nokkrum stöðum á landinu, til vindrannsókna, ásamt ýmsum öðrum rannsóknum og athugunum á möguleikum íslenskrar vindorku.
Í reynd hefur kostnaður vindorkunnar lækkað ennþá hraðar en búist var við og um leið hefur sífellt blásið betur á alþjóðavettvangi fyrir meiri nýtingu vindorku til að auka hlutfall endurnýjanlegrar orku. Ekki síður áhugavert er að nýting vindorku hentar að ýmsu leyti mjög vel fyrir litla íslenska raforkukerfið, því vindmyllugarðar af hógværri stærð eru um margt einfaldari og áhættuminni verkefni en nýjar stórar vatnsaflsvirkjanir eða jarðvarmavirkjanir. Það blæs sem sagt byrlega fyrir íslenska vindorku. Og brátt veður meira að frétta af fyrstu verkefnum Zephyr Iceland.
Höfundur er framkvæmdastjóri Zephyr á Íslandi
Viðskipti og fjármál | Breytt s.d. kl. 18:34 | Slóð | Facebook | Athugasemdir (0)