Norska olíuævintýrið í hámarki

Um aldamótin síðustu leit út fyrir að norska olíu­ævin­týrið hefði náð há­marki. Og að þaðan í frá myndi fram­leiðsl­an minnka. En með auk­inni vinnslu á jarð­gasi og óvænt­um fundi nýrra mjög stórra olíu­linda á norska land­grunn­inu hefur þetta mikla efna­hags­ævin­týri Norð­manna verið fram­lengt. Nú er þess vænst að olíu- og gas­vinnslan muni auk­ast rólega fram til 2023. En eftir það muni hnign­unin byrja. Og hún gæti orðið nokkuð hröð.

Umfang olíu- og gas­vinnsl­unnar á norska land­grunn­inu er með ólík­ind­um. Ein­ung­is eitt ríki fram­leið­ir meira af olíu og jarð­gasi úr land­grunn­inu, en það er Saudi Arabía. Þar á eftir koma Nor­egur og Katar. Þegar litið er til höfða­tölu ber Katar þarna höf­uð og herð­ar yfir aðrar þjóð­ir (eink­um vegna risa­vax­inna gas­linda und­ir botni Persa­flóans). Þar á eftir koma ein­mitt Norð­menn, ásamt nokkrum öðrum fá­menn­um olíu­fram­leið­end­um eins og Brunei, Kuwait og Trinidad og Tobago. Engu að síður eru það Norð­menn sem eiga stærsta olíu­sjóð­inn. Og reyndar eiga Norð­menn stærsta ríkis­fjár­fest­inga­sjóð heimsins.

Það voru skemmtileg tíma­mót þegar verð­mæti norska Olíu­sjóðs­ins fór yfir 1.000 milljarða USD á liðnu ári. Í dag er verð­mæt­ið ná­lægt 1.028 milljarð­ar USD. Þetta jafn­gild­ir því (m.v. fólks­fjölda) að við Ísl­end­ing­ar ættu­m spari­bauk með u.þ.b. 60 milljörðum USD (sem jafngildir um 6.500 milljörðum ISK) og það vel að merkja allt í erlendum gjaldeyri. Nú er bara að bíða og sjá hversu stór íslenski auð­linda­sjóð­ur­inn verð­ur. Og þá vænt­an­lega með sínu sjávar­auð­linda­gjaldi og Lands­virkjunar­hagnaði.

Straumhvörf í raforkugeiranum

Mikill vöxtur hefur verið í nýt­ingu á vind- og sól­ar­orku síð­ustu árin. Nú er lið­inn u.þ.b. ára­tugur síðan sá sem þetta skrif­ar byrj­aði að sjá tæki­færi í þess­um teg­undum raf­orku­fram­leiðslu. Þá virt­ist sem bjart­ast væri fram­undan í nýt­ingu sólar­orku, enda voru mjög góð­ar horf­ur á hratt lækk­andi kostn­aði þar. Reynd­in varð þó sú að það var ekki síð­ur vind­orkan sem varð sí­fellt hag­kvæm­ari. Enda hefur tölu­vert meira verið fjár­fest í vind­orku en sól­ar­orku, sbr. graf­ið hér að neðan.

Eins og sjá má á þessu súlu­rit­i náði sam­an­lagt upp­sett afl í sólar- og vind­orku ný­verið yfir 1000 GW (milljón MW). Til sam­an­burðar má hafa í huga að upp­sett afl allra virkj­ana á Íslandi í dag er tæp­lega 3 GW (um 2.800 MW). Allt upp­sett afl á Íslandi sam­svar­ar því að vera svip­að og 0,3% af upp­settu afli í vind- og sóla­orku.

Í dag er raforku­fram­leiðsla nýrra og ný­legra vind­myllu­garða víða orð­in ódýr­ari en allra ann­arra teg­unda nýrra raf­orku­vera. Umrædd lækk­un á kostn­aði í vind­orku, ásamt svip­aðri þró­un í sólar­orku­geir­anum, gæti valdið straum­hvörfum í raf­orku­fram­leiðslu heims­ins. Fyrir­tæki sem sér­hæfa sig í að fylgj­ast með þró­un­inni í orku­geir­an­um spá því sum að á næstu þrem­ur ára­tug­um muni hlut­fall end­ur­nýjan­legrar orku í raf­orku­fram­leiðslu heims­ins fara úr nú­ver­andi tæp­lega 25% í næstum því 65%! Sbr. grafið hér að neðan.

Áætlað er að þess mikla aukning í fram­leiðslu raf­orku með endur­nýjan­legum hætti verði fyrst og fremst vegna nýrra vind- og sólar­orku­vera. Og þó svo ávallt beri að taka svona tölum með fyrir­vara, virðist líklegt að stór hluti af nýju raf­orku­fram­boði héðan í frá muni koma frá nýj­um vind­myllu­görðum. Þessi þróun mun ekki aðeins breyta raf­orku­geir­anum I lönd­um sem enn­þá eru mjög háð kol­um og kjarn­orku, held­ur einn­ig hafa áhrif hér á Íslandi. Í fram­tíð­inni mun t.d. stór­iðjan í vax­andi mæli njóta ódýrrar vind­orku og vatns­aflið í aukn­um mæli verða í hlut­verki jöfn­unar. Þessi þró­un er nú þegar t.d. kom­in á góðan skrið í Skandi­navíu og skyn­sam­legt að íslenski raf­orku­geir­inn fari að búa sig undir þessa þróun.

Statoil orðið Jafnaðarnorður

Heimurinn er að breytast og líka Stat­oil. Sagði stjórnar­for­maður Stat­oil í mars s.l. þegar hann tilkynnti að senn fengi þetta stærsta fyrir­tæki Norður­land­anna nýtt nafn. Sumir héldu jafnvel að um snemm­borið apríl­gabb væri að ræða. Hér er fjallað um þessa óvæntu nafna­breyt­ingu og nýjar áherslur fyrir­tækis­ins um að stór­auka fjár­fest­ingar í endur­nýjan­legri orku.

Já - það kom mörgum á óvart þegar norski olíu­ris­inn Stat­oil til­kynnti að fyrir­tækið myndi brátt breyta um nafn og taka upp nafnið Equinor. Nýja nafnið tók form­lega gildi með sam­þykkt aðal­fundar Stat­oil um miðjan maí s.l. og þar með hætti nafn fyrir­tækis­ins að endur­spegla olíu og ríkis­eign. Að sögn ljúf­ling­anna hjá Stat­oil vísar nýja nafn­ið annars vegar til jöfn­uðar (equi) og hins vegar til Noregs (nor) og er af þeirra hálfu sagt að þetta nýja nafn end­ur­spegli vel bæði arf­leifð og fram­tíðar­áherslur fyrir­tækisins. Þarna var þó aug­ljós­lega ekki farin jafn þjóð­leg leið við nafna­breyt­ing­una eins og þegar nafni danska orkufyrirtækisins Dong Energi var nýlega breytt í Ørsted.

Mögu­lega mætti þýða nýja nafnið Equinor sem Jafn­aðar­norður? Um aðdraganda nafna­breyt­ingar­innar er það að segja að undan­farin ár hefur Stat­oil m.a. verið að hasla sér völl í beisl­un vind­orku á hafi úti. Fyrir­tækið á nú þegar þrjá stóra vind­myllu­garða við strendur Bret­lands og er með fleiri í undir­búningi.

Einn af þess­um vind­myllu­görðum er Hywind, um 30 km utan við bæinn Peter­head í Skot­landi. Hywind hefur þá miklu sér­stöðu að þar eru risa­vaxnar vind­myllurnar ekki festar í hafs­botn­inn, heldur eru þær fljót­andi og liggja fyrir akkerum! Þetta er mikið frum­kvöðla­verk­efni og það er ekki síst þessi út­færsla á orku­fram­leiðslu sem Statoil - og nú Equinor - hyggst veðja á í fram­tíð­inni. Auk þess auð­vitað að halda áfram að vinna olíu og gas handa okkur að brenna.

Ennþá er það nær eingöngu vind­orkan úti í sjó sem Equi­nor sinnir auk gömlu kjarna­starf­sem­innar. Nýlega byrjaði fyirt­ækið þó að höndla með raf­orku, þ.e. kaup­a og selja raf­magn á norrænum raf­orku­markaði. Áhuga­vert verð­ur að sjá hvernig sú starfsemi Equi­nor mun þró­ast. Á kom­andi árum og ára­tug­um er svo fyrir­hugað að Equi­nor stór­auki fjár­fest­ingar í marg­vís­legri endur­nýjan­legri orku.

Rétt er að taka fram að olíu- og gas­vinnslan er áfram algert hryggjar­stykki í starf­semi Equ­inor og allt annað nánast smá­atriði í rekstrin­um. Og það eru held­ur engar grund­vallar­breyt­ingar að verða í eign­ar­haldi fyrir­tæk­is­ins, þar sem norska rík­ið er með sterk­an meiri­hluta (2/3). Það er því kannski ekki að undra að sum­um þyki nafna­breyt­ingin óþarfi og jafn­vel furðu­leg. Ein­hver sagði nýja nafnið sæma betur ævintýra­hesti í Game of Thrones frem­ur en þessu mikil­væga og gamal­gróna fyrirtæki í norsku efna­hags­lífi.

Þess má í lokin geta að kostnaður vegna nafna­breyt­ing­ar­innar er sagð­ur hafa num­ið sem sam­svarar um þremur milljörð­um ísl­enskra króna. Kannski má segja að þetta séu algerir smá­aurar í veltu Equi­nor, því til saman­burðar voru heildar­tekjur fyrir­tækis­ins fyrsta árs­fjórð­ung­inn með nýja nafnið, um 18 milljarðar USD eða sem nemur um 1.900 milljörð­um ísl­enskra króna. Þriggja mán­aða tekj­ur Equi­nor eru sem sagt meira en tvö­faldar árs­tekjur ísl­enska ríkisins!