17.4.2019 | 08:55
Hękkandi raforkuverš til stórišju
Į nżlega afstöšnum įrsfundi Landsvirkjunar var tilkynnt aš fyrirtękiš hefši skilaši mettekjum vegna rekstrarįrsins 2018. Lķkt og greinarhöfundur hafši įšur spįš fyrir. Į fundinum kom einnig fram af hįlfu Landsvirkjunar aš vindorka į Ķslandi sé samkeppnishęf. Eins og greinarhöfundur hafši įšur lżst. Fram aš žessu hafši Landsvirkjun lįtiš nęgja aš segja aš vindorkan sé aš verša samkeppnishęf. Žarna var žvķ um aš ręša tķmamótayfirlżsingu af hįlfu Landsvirkjunar, um hagkvęmni vindorku.
Mikilvęg įstęša žess aš tekjur Landsvirkjunar slógu met įriš 2018 og voru hęrri žaš įr en 2017, er aš mešalverš į įli var hęrra 2018 en įriš į undan. Žegar horft er til 2019 er mögulegt aš įlverš į žessu yfirstandandi įri verši eitthvaš lęgra en var 2018. Žaš myndi samt ekki endilega valda žvķ aš tekjur Landsvirkjunar sķgi mikiš nišur į viš. Žvķ sķšar į žessu įri, ž.e. 2019, mun raforkuverš Landsvirkjunar til įlvers Noršurįls hękka verulega.
Ķ žessari grein er fjallaš um žessa žróun. Og um leiš bent į aš aukin nżting vindorku erlendis gęti senn fariš aš hafa įhrif į samkeppnishęfni ķslenska raforkumarkašarins. Žetta segir okkur aš sennilega er virkjun ķslenskrar vindorku beinlķnis naušsynleg til aš višhalda sterkri samkeppnisstöšu Ķslands m.t.t. raforku.
Nżi raforkusamningurinn tekur gildi į žessu įri (2019)
Įlver Noršurįls į Grundartanga, ķ eigu Century Aluminum, fęr um žrišjung raforku sinnar frį Landsvirkjun (LV). Gera mį rįš fyrir aš į lišnu įri (2018) hafi Noršurįl greitt LV nįlęgt 25 USD/MWst fyrir rafmagniš. Flutningskostnašur er žį meš talinn, en žann kostnaš greišir LV til Landsnets. Nettóveršiš sem LV fékk fyrir raforkuna til Noršurįls ķ orkuvišskiptum fyrirtękjanna įriš 2018 var žvķ nįlęgt 20 USD/MWst.
Sķšar į žessu įri (2019) tekur gildi nżr raforkusamningur Noršurįls og LV. Žar er veršlagningin į rafmagninu gjörbreytt frį eldri samningi fyrirtękjanna, sem er um tuttugu įra gamall. Eftir aš nżi samningurinn gengur ķ gildi nś ķ haust, mį gera rįš fyrir mikilli hękkun į raforkuverši LV til Noršurįls. Hversu mikil veršhękkunin ķ žessum višskiptum fyrirtękjanna veršur ręšst af žróun raforkuveršs į norręna raforkumarkašnum; Nord Pool Spot. Žar hefur orkuveršiš veriš nokkuš hįtt undanfarna mįnuši, einkum vegna žurrka ķ Noregi, en hvernig žaš mun žróast er óvķst.
Raforkukostnašur Noršurįls kann aš tvöfaldast
Samkvęmt upplżsingum frį LV hljóšar nżi samningurinn viš Noršurįl upp į verš sem er beintengt veršinu į norręna raforkumarkašnum, en žó meš einhverjum afslętti frį žvķ verši. Mešalveršiš į norręna raforkumarkašnum 2018 var um 44 EUR/MWst, sem jafngildir rśmlega 50 USD/MWst m.v. mešalgengi gjaldmišlanna žaš įr. Og frį įramótunum sķšustu hefur orkuveršiš žarna į norręna raforkumarkašnum veriš enn hęrra en var 2018. Og vęri mögulega ennžį hęrra ef Skandinavķa hefši ekki tengingar sķnar viš fleiri lönd.
Eins og įšur sagši gerir nżi raforkusamningurinn milli LV og Noršurįls rįš fyrir einhverjum afslętti frį norręna orkuveršinu. Ef nżi samningurinn hefši veriš kominn ķ gildi 2018 og afslįtturinn nemur ķ nįgrenni viš 10-15%, mį gera rįš fyrir aš raforkuverš LV til Noršurįls į žvķ įri hefši veriš u.ž.b. 40-45 USD/MWst. M.ö.o. žį hefši raforkuverš LV til Noršurįls į sķšasta įri mögulega veriš u.ž.b. tvöfalt žaš sem var ķ reynd, ef nżi samningurinn hefši veriš kominn ķ gildi žį.
Aršgreišslugeta Landsvirkjunar eykst verulega
Žessi nżi samningur milli LV og Noršurįls tekur ekki gildi fyrr en sķšla žetta įr (2019). Samningurinn mun auka tekjur LV og žaš kannski mjög mikiš. Žaš eru glešitķšindi fyrir orkufyrirtękiš og eiganda žess. Mögulega gerir LV sér vonir um aš veršhękkunin muni leiša til žess aš įrlegar tekjur fyrirtękisins vegna raforkusölunnar til Noršurįls aukist um u.ž.b. 30-40 milljónir USD frį žvķ sem veriš hefur allra sķšustu įrin. Žar meš gęti aršgreišslugeta LV hękkaš į einu bretti um sem nemur um 4-5 milljöršum króna (mišaš viš nśverandi gengisskrįningu krónu gagnvart USD).
Žaš mį sem sagt ętla aš aš žarna sjįi LV tękifęri til aš hękka aršgreišslu sķna mjög verulega bara vegna Noršurįls. Til samanburšar mį hafa ķ huga aš undanfarin įr hefur aršgreišsla LV veriš 1,5 milljaršar króna og nś sķšast var hśn 4,25 milljaršar króna. Įriš 2020 er fyrsta fulla rekstrarįriš sem nżi samningurinn veršur ķ gildi. Žaš veršur LV ķ hag ef orkuveršiš į norręna markašnum veršur hįtt allt žaš įr. Og ęskilegt fyrir fyrirtękiš aš svo verši allan samningstķmann sem nżi samningurinn viš Noršurįl gildir (2019-2023).
Hagnašaraukning Landsvirkjunar vegna Grundartanga ekki enn ķ hendi
Viš vitum aušvitaš ekki fyrir vķst hvort nżi orkusamningurinn viš Noršurįl skili strax svo góšri hagnašaraukningu til LV sem hér hefur veriš lżst. Žaš ręšst jś af žvķ hvernig raforkuveršiš į norręna markašnum mun žróast į nęstu įrum. En LV getur a.m.k. veriš vongóš um aš žarna myndist umtalsveršur nżr hagnašur og žaš strax į sķšustu mįnušum 2019. Spurningin er bara hversu mikill žessi hagnašur veršur.
Viš žetta bętist svo möguleg hagnašaraukning LV vegna sennilegrar hękkunar į raforkuverši til jįrnblendiverksmišju Elkem į Grundartanga, žvķ einnig žar tekur nżtt raforkuverš gildi į įrinu 2019. Sś veršįkvöršun er vel aš merkja ķ höndum sérstaks geršardóms, sem mun vęntanlega senn kveša upp śr um nżtt raforkuverš. Sś nišurstaša mun sennilega hękka raforkuverš Elkem verulega, en hversu mikil hękkunin veršur er sem sagt enn ekki komiš ķ ljós.
Landsvirkjun įlķtur ešlilegt stórišjuverš um 30-35 USD/MWst
Hér veršur ekki reynt aš svara žvķ hvaša įhrif mikil hękkun raforkuveršs LV mun hafa į rekstur įlvers Noršurįls og jįrnblendiverksmišju Elkem. LV įlķtur bersżnilega aš fyrirtękin žarna į Grundartanga rįši vel viš nżtt og hęrra raforkuverš og verši įfram samkeppnishęf viš ašrar slķkar verksmišjur śti ķ heimi. Ķ žessu sambandi viršist sem LV įlķti aš stórišjan į Grundartanga eigi aš greiša į bilinu 30 til 45 dollara ķ raforkuverš įn flutnings. Ef gert er rįš fyrir aš stórišjan į Grundartanga muni greiša sem nemur lįgmarkinu žarna, yrši raforkuveršiš meš flutningi nįlęgt 35 USD/MWst. Sem er mjög ķ nįnd viš žaš verš sem įlveriš ķ Straumsvķk greišir nś skv. raforkusamningi frį 2010.
Veršhękkunin til stórišjunnar var fyrirsjįanleg
Veršhękkun af žessu tagi er ķ samręmi viš žaš sem greinarhöfundur taldi fyrirsjįanlegt žegar višręšur LV og Noršurįls um nżjan raforkusamning voru yfirstandandi fyrir nokkrum įrum. Ķ žvķ sambandi leit greinarhöfundur m.a. til raforkuveršs ķ nżjum samningum til įlvera ķ Kanada įsamt veršžróun ķ Noregi og vķšar um heim. Sś spį eša svišsmynd sem sett var fram ķ žeim skrifum gekk eftir, žrįtt fyrir mikla andstöšu af hįlfu Noršurįls.
Žaš verš sem forstjóri LV segir fyrirtękiš nś miša viš kemur sem sagt ekki į óvart. Žó ber aš hafa ķ huga eina mikilvęga breytingu sem oršin er į raforkumörkušum frį žvķ sem var fyrir nokkrum įrum; breytingu sem gęti mögulega valdiš žvķ aš samkeppnisforskot Ķslands gagnvart stórum raforkunotendum fari heldur minnkandi į komandi įrum. Sem er vegna ódżrrar vindorku erlendis.
Samkeppnisforskot Ķslands gagnvart Noregi gęti fariš minnkandi
Žarna er samanburšur viš Noreg įhugaveršur. Ķ Noregi starfa bęši įlver og kķsilver og žau fyrirtęki hafa sum į undanförnum įrum ķ auknum męli žurft aš reiša sig į raforkukaup frį norręna orkumarkašnum (m.a. vegna norsku reglnanna um hjemfall žar sem stórišjan hefur žurft aš afhenda norska rķkinu eldri vatnsaflsvirkjanir). Ķ ljósi raforkukaupa stórišjufyrirtękjanna į Nord Pool mį mögulega įlykta sem svo aš ef nżja raforkuveršiš til fyrirtękjanna į Grundartanga helst eitthvaš lęgra en gerist į norręna raforkumarkašnum, hljóti orkuveršiš til žeirra aš vera prżšilega samkeppnishęft. Og staša stórišjunnar į Grundartanga žar meš trygg. Slķk įlyktun er žó mögulega of vķštęk, vegna mikilla veršlękkana į vindorku.
Vindorkan er hiš nżja samkeppnishęfa orkuverš stórra notenda
Norska stórišjan hefur undanfariš veriš aš fęra sig yfir ķ aš kaupa vindorku meš langtķmasamningum viš vindmyllugarša ķ Noregi og Svķžjóš. Meš žvķ móti tryggir norska stórišjan sér fast og hógvęrt raforkuverš til langs tķma. Vindorkan er sem sagt aš sumu leyti aš taka yfir žaš hlutverk sem vatnsaflsvirkjanirnar ķ Noregi höfšu įšur fyrr. Um leiš verša fyrirtękin sem kaupa vindorkuna sķšur hįš markašsveršinu į norręna orkumarkašnum (Elspot į Nord Pool).
Įstęša žessarar žróunar er sś aš svona vindorkukaup eru nś ódżrasti kosturinn, ž.e. ódżrari kostur en aš kaupa raforku sem tengd er verši į norręna raforkumarkašnum og ódżrari kostur en langtķmasamningar viš ašra tegund raforkuframleišslu. Og žessi hagkvęma vindorka er ķ senn góš leiš til aš efla atvinnulķf og hagvöxt.
Žaš er sem sagt norskri og sęnskri vindorku verulega aš žakka aš t.a.m. įlver ķ Noregi munu sennilega lengi enn halda samkeppnishęfni sinni ķ alžjóšlegum samanburši. Žetta er til marks um hvernig landslagiš ķ samkeppnishęfni raforkumarkaša er aš breytast. Og žess mį vęnta aš žessar breytingar ķ orkugeiranum muni į einhverjum tķmapunkti lķka hafa įhrif į samkeppnishęfni stórra raforkunotenda og orkufyrirtękja į Ķslandi.
Vindorka mun efla ķslenskt atvinnulķf
Aukinn rekstrarkostnašur stórišju vegna hęrra raforkuveršs ķ nżjum samningum LV mun til aš byrja meš lķklega einkum birtast ķ hagręšingarašgeršum hjį einhverjum stórišjufyrirtękjum hér. Eins og t.d. meš fękkun starfsfólks. Mögulega eru nżlegar uppsagnir hjį Noršurįli til marks um aš žessi žróun sé strax byrjuš (jafnvel žó svo nżi orkusamningurinn gangi ekki ķ gildi fyrr en seint į žessu įri). Hér skiptir lķka mįli aš verš į įli hefur fariš lękkandi undanfariš įr, sem gęti kallaš į hagręšingarašgeršir hjį Noršurįli og öšrum įlfyrirtękjum hér. Samskonar žróun gęti sést hjį Elkem žegar eša ef raforkuveršiš žar hękkar mikiš.
Žvķ mišur fyrir starfsfólkiš į Grundartanga er mögulegt aš nęstu įr geti oršiš tilefni til meiri samdrįttarašgerša ķ launakostnaši fyrirtękjanna žar (Century er skrįš į hlutabréfamarkaš vestra og žar er mikil įhersla į aršsemiskröfu). Um leiš er LV aš skila mettekjum, sem er mjög gott fyrir eiganda hennar; ķslenska rķkiš og žar meš žjóšina. Žarna eru žvķ żmsar tilfinningar uppi. Um leiš er vert aš hafa ķ huga aš žegar kemur til virkjunar vinds į Ķslandi er lķklegt aš allir geti fagnaš. Žvķ sś žróun mun styrkja samkeppnishęfni Ķslands og auka lķkur į įframhaldandi sterkri eftirspurn hér frį fyrirtękjum sem nota mikiš rafmagn.
Höfundur starfar sem rįšgjafi į sviši orkumįla og vinnur m.a. aš vindorkuverkefnum ķ samstarfi viš evrópskt vindorkufyrirtęki.
10.4.2019 | 21:12
Sęstrengir og raforkuverš
Ķ umręšu um s.k. žrišja orkupakka er eitt sem lķtt hefur veriš rętt, en mętti hafa ķ huga. Samkvęmt greiningu norsku orkustofnunarinnar (NVA) hafa sęstrengir og ašrar raforkutengingar Noršmanna viš nįgrannarķkin stušlaš aš lęgra raforkuverši til almennings en ella hefši oršiš. Meš sama hętti gęti sęstrengur milli Ķslands og Evrópu haldiš aftur af hękkun raforkuveršs til almennra notenda hér į landi.
Ķ dag er stašan į raforkumarkašnum į Ķslandi ekki ósvipuš žeirri sem var ķ Noregi įšur en tengingum žar til nįgrannalandanna var fjölgaš. Ž.e. mjög lķtiš af umframorku til stašar og žvķ mįtti lķtiš śt af bera til aš raforkuverš ryki upp. Hér į landi birtist žessi staša ķ žvķ aš varla er nóg af raforku til stašar til aš męta aukinni eftirspurn t.d. frį gagnaverum. Og žó svo einungis sé litiš til vęntrar fjölgunar landsmanna įlķtur Orkuspįrnefnd naušsynlegt aš byggja fleiri virkjanir į komandi įrum. Til aš ekki myndist hér raforkuskortur innan nokkurra įra.
Sęstrengir Noršmanna hafa ķ reynd alls ekki hękkaš raforkuverš žar ķ landi. Heldur žvert į móti stušlaš aš hógvęrara raforkuverši. Ef sęstrengur kęmi milli Ķslands og Evrópu myndi sį strengur halda aftur af raforkuskorti hér į landi og žar meš halda aftur af hękkunum į raforkuverši. Fyrst og fremst myndi slikur strengur žó leiša til žess aš raforkuverš stórišju myndi fęrast hrašar nęr žvķ verši sem almenni raforkumarkašurinn greišir. Rétt eins og gerst hefur ķ Noregi. Slķkt myndi auka aršsemi ķ ķslenskri raforkuframleišslu. Sem fyrst og fremst er ķ höndum Landsvirkjunar og Orkuveitu Reykjavķkur, sem bęši eru ķ opinberri eigu.
Žaš er sem sagt lķklegt aš sęstrengur, ef rétt yrši aš slķku verkefni stašiš, myndi bęta aršsemi Landsvirkjunar og Orkuveitunnar. Og žar meš gęfist fęri til aš auka aršgreišslur til rķkis og sveitarfélaga. Sem žżšir tękifęri til skattalękkana og/eša aukinnar almannažjónustu. Af hverju sumir stjornmįlamenn eru į móti slķkri žróun er rįšgįta.
Žaš er sem sagt lķtil įstęša til aš óttast aš sęstrengur muni leiša til mikilla hękkana į raforkuverši til almennra notenda hér. Vissulega er afar mikilvęgt, ef til sęstrengs kemur, aš ķslensk stjórnvöld haldi vel į spilunum og tryggi aš hagsmunir Ķslands verši tryggšir ķ hvķvetna. Žaš er mikilvęga atrišiš. Og žannig gęti sęstrengur skilaš Ķslandi verulegum įvinningi. Nišurstašan er sem sagt sś aš žrišji orkupakkinn er engin ógn ķ žessu sambandi. Og sęstrengur er sjįlfstęš įkvöršun sem žjóšin ręšur meš žvķ hverja hśn velur į Alžingi.